ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΘΑΥΜΑΣΤΟ ΚΟΣΜΟ της Σοφίας Γιοβάνογλου: «Φυτολογιον Νυχτερινόν»

  «ΕΛΑΤΕ, μύρα της αυλής πολύπλαγκτα

και των βασιλικών θυρεών τα διάσημα…»  (Μπωντλέρ)

«Ένας μικρός βοτανικός μπορεί να ’ναι

 ένας κρυφός των δύο κυμάτων Παρθενώνας…» (Ελύτης)

 

ΠΑΙΩΝΙΑ η ΠΑΡΝΑΣΙΚΗ:

«Βασίλισσα    στον κήπο Σας   εγώ

Το αρχαιότερο      ναρκωτικό Σας  άνθος».

 

 ΚΡΙΝΟ ΤΗΣ ΚΟΙΛΑΔΑΣ:

«Εσείς στα πόδια μου   το κρίνο των αγρών

Εγώ η σκάλα Σας   στη χώρα των θαυμάτων».

 

ΙΡΙΣ η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ:

 «Πόσες    ταξιανθίες εξηγούν

Τον πλου Σας   στις δαντελωτές πτυχές μου»

 

ΛΙΛΙΟΥΜ ΛΕΥΚΗ ΤΡΟΜΠΕΤΑ:

 «Το στόμα μου   πρώτα κυκλώνει τους βολβούς

Ύστερα   θυλακώνει  τον  βλαστό Σας».

 

ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ:

«Ως την καρδιά   ανασκολοπισμένη

αναπολώ

Την εμβολή της σπάθης Σας   εντός μου».

 

 «ΟΤΑΝ ΣΑΣ ΝΙΩΘΩ ΜΕΣ ΣΤΟΝ ΧΕΙΛΑΝΘΟ ΜΟΥ

Αντηχώ κραυγές ευφορικές   και νότες ευφροσύνης».

Η Αλεξάνδρα Μπακονίκα παρουσιάζοντας τη συλλογή της Σοφίας Γιοβάνογλου ΦΥΤΟΛΟΓΙΟΝ ΝΥΧΤΕΡΙΝΟΝ γράφει:

«Θυμάμαι πριν από λίγα χρόνια είχα με απορία ρωτήσει μια γνωστή μου ποιήτρια γιατί στο έργο της κυριαρχεί μια διάχυτη μελαγχολία, μια σκοτεινή απογοήτευση,  χωρίς ίχνος από τη λάμψη και τη χαρά του έρωτα….   Η απάντησή της ήταν ότι οι έρωτες κρύβουν προδοσία, φθορά και κυρίως ότι κάποτε αναπότρεπτα τελειώνουν...

Σύμφωνα με τον Ηλία Πετρόπουλο, όμως,  η ερωτική γυναίκα στη σεξουαλικότητά της είναι πιο δυνατή από τον άνδρα, έτσι η ανδροκρατική κοινωνία δεν ανέχεται εύκολα την έκθεση του γυναικείου αισθησιασμού στην τέχνη, νιώθει ότι απειλείται…

Κι αν θέλουμε να πάμε πιο πίσω στο παρελθόν, άνδρες  μελετητές της Ιστορίας δεν διστάζουν να ισχυριστούν ότι το κυνήγι των μαγισσών ήταν μια σκληρή επίθεση που ξεκινούσε από τον κρυφό φόβο του ανδρικού φύλου κυρίως για τη σεξουαλική δύναμη των γυναικών…

Για αυτούς κι άλλους πολλούς λόγους, ήταν ευχάριστη έκπληξη η συλλογή της Σοφίας Γιοβάνογλου «Φυτολόγιον Nυκτερινόν»…  Δεν συναντάμε συχνά τόσο απροκάλυπτα ερωτική περιπάθεια σε ποιητικές συλλογές. Η Σοφία Γιοβάνογλου φέρνει κάτι φρέσκο, ζωντανό,  αισθησιακό, που η ρίζα του είναι ο παθιασμένος έρωτας και μάλιστα στη σωματική του διάσταση…

Όλοι τίτλοι των ποιημάτων της συλλογής έχουν ονόματα φυτών ή δένδρων (όπως Σημύδα η εκκρεμής, Γιγάντια ορχιδέα, Λίλιουμ λευκή τρομπέτα), τα οποία συνοδεύονται και από το αντίστοιχο λατινογενές, επιστημονικό τους όνομα. Έτσι με υπόγειο τρόπο η Γιοβάνογλου μάς υπενθυμίζει ότι η συνουσία ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα αγγίζει τον πυρήνα της ύπαρξης, ανήκει στο πιο  θεμελιώδες στοιχείο για την αναγέννηση της ζωής σε κάθε μορφή της…

Επί της κλίνης οι εραστές θεραπεύονται και ωριμάζουν παλεύοντας. Έτσι βρίσκουν τον νέο εαυτό τους. Πρόκειται για μια αμοιβαία μεταμόρφωση, που προϋποθέτει ατμόσφαιρα αλαφιασμένης κατάπληξης. Αυτή τη μεταμόρφωση  μέσω του έρωτος καταγράφει η Γιοβάνογλου στη συλλογή της, κατορθώνοντας να πετύχει άρτιο αισθητικό αποτέλεσμα, που οφείλεται στη γνησιότητα του αισθήματος αλλά και στην ευθύβολη, λιτή, διαυγέστατη εκφορά του λόγου της.

«Πόσες   ταξιανθίες εξηγούν

Τον πλου Σας  στις δαντελωτές πτυχές μου».

  [κι άλλα αποσπασματα από την κριτική της Αλεξάνδρας Μπακονίκα όπως δημοσιεύτηκε στο Intellectum με ενδεικτικά παραδείγματα ΑΝΘΕΩΝ ΕΡΩΤΙΚΩΝ από τη συλλογή της Σοφίας Γιοβάνογλου ΦΥΤΟΛΟΓΙΟΝ ΝΥΧΤΕΡΙΝΟΝ ή FLORA NOCTURNA, εκδόσεις Γαβριηλίδης 2016 με σχόλια που δημοσιεύτηκαν σε ηλεκτρονικά περιοδικά)

 

ΕΡΩΤΕΣ ΑΝΘΕΩΝ:

«Σκαρφαλωμένη στην κορφή του μίσχου σας

Σας Ρουφώ την πιο κρυφή σταγόνα της ροής Σας»

(Ορχιδέα ή φαλαίνοψις ή Orchis phalaenopsis ή Moth orhid) 

ΙΡΙΣ η ΙΑΠΩΝΙΚΗ    ή Iris laevigata ή Rose queen

Τον τάπητα   της ωραιότητάς μου
συντηρούν

Τα ζουμερά

βαθύκολπα   φιλιά Σας.

ΚΟΛΟΥΜΝΕΑ η ΕΝΔΟΞΟΣ  

Η κίτρινη κηλίδα
στο πιο βαθύ μου   πορφυρό

Την ένδοξή Σας   εισβολή
προδίδει.

 

ΟΡΧΙΔΕΑ η ΓΑΛΑΚΤΟΧΡΟΥΣ ή Orchis lactea ή Spotted milky orchid

Αγόρια
αναπαύονται στα   χείλη μου λευκά

Όταν οι όρχεις Σας   εκρήγνυνται
στη ρίζα.

 

ΑΝΘΟΣ ΑΓΟΡΙ  ή Anthurium amnicola ή Boy flower.

Την έλξη Σας

για τις σχισμές των βράχων

απηχεί 

Η βίαιη διέλευση

των τροπικών μου   λόφων

 

Σχιζάνδρα η κινεζικὴ

Εάν  στη μνήμη Σας

μονάχη  θωπευτώ

Οι ρώγες μου

αναδίδουν  πέντε  γεύσεις

[επιλογές από τη συλλογή της Σοφίας Γιοβάνογλου, ΦΥΤΟΛΟΓΙΟΝ ΝΥΧΤΕΡΙΝΟΝ  ή Flora Nocturna, εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2016]

 

ΜΠΟΥΚΑΜΒΙΛΙΑ η ΑΞΙΟΘΕΑΤΟΣ

(… τη νύχτα που εάλω η οπή

Ριγούσε   το πτερύγιο   στα χάδια…)

Επομένως, σχολιάζει η φιλόλογος Λίλα Σκέμπεση, ο χώρος της ποιήτριας, είναι τα λουλούδια – σώματα, τα οποία ανθούν στην ερωτική πράξη, ευωδιάζουν, ηχούν και με τις πέντε αισθήσεις…  Αλλά δεν αρκούν μόνο η έμπνευση ή οι καλές προθέσεις για να κάνουν μια συλλογή άξια λόγου. Απαιτείται όλη αυτή η έμπνευση να μετουσιωθεί σε ποίηση, σε ποιητικό λόγο.

Για να δημιουργηθεί το ποιητικό κείμενο, γράφει
ο Γιώργος Σεφέρης, «πρέπει να συμπέσουν η ευαισθησία του ποιητή με το ποιητικό ρήμα του». «Ευαισθησία του ποιητή» ονομάζει ο Σεφέρης ένα κράμα, «το χώνεμα που γίνεται πολύ βαθειά μέσα στον ποιητή πολλών συναισθηματικών και διανοητικών στοιχείων, όπως οι σταλακτίτες στα βάθη ενός σπηλαίου». «Ποιητικό ρήμα» είναι «η γλώσσα και ο στίχος», όπως τα αισθάνεται ο ποιητής, «ως μια βαθύτερα βιωμένη κατάσταση».
Κι αυτό το καταφέρνει με περισσή δεξιοτεχνία η Γιοβάνογλου, τη σύν-πτωση δηλαδή της ευαισθησίας με το ποιητικό ρήμα ή του έπους με το πάθος κατά τον Λογγίνο. Ο ρυθμός είναι ιδιαίτερος, η αρχιτεκτονική τόσο λιτή μα και τόσο περίτεχνη.

Η Γιοβάνογλου, με την κατάθεση αυτής της συλλογής, κατάφερε την «επαναμάγευση» του ποιητικού λόγου, όπως ονομάζει ο Νάσος Βαγενάς την απομάκρυνση από τη λιμνάζουσα «φυσικότητα» της σημερινής ποιητικής, την εκ νέου ποιητικοποίηση μιας ποιητικής γλώσσας που έχει χάσει την ποιητική της δύναμη. Δημιούργησε ποιήματα που δεν θυμίζουν τίποτα προηγούμενο και που πολλοί θα τα ζηλέψουν και θα προσπαθήσουν να τα μιμηθούν…

 (αποσπάσματα από κριτική της Λίλας Σκέμπεση στη ΘΡΑΚΑ)

 

ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΗΚΕ Ο ΤΟΠΟΣ ΜΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΙ ΜΥΣΤΙΚΟΣ   ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΝΝΕΣ ΜΑΣ ΝΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΓΝΩΣΤΕΣ ΣΕ ΛΙΓΟΥΣ (Φυτολόγιον Νυχτερινόν, ένα Εαρινό Σύμπαν της Σοφίας Γιοβάνογλου)

Κι αν φύομαι στους   Έρωτες των Αμαρυλλιδών

Στο ψύχος σας οφείλω   την ανάφλεξή μου

ομολογεί η Βαλλότα η ευειδής ή Vallota speciosa ή Fire lily.

Και παρακάτω:

Σημύδα η εκκρεμής ή Betula pendula ή Silver
birch:

Στη   ζέστη των χεριών Σας

Φλέγεται   ο ύπερος

Κοχλάζει   η σπερματική μου βλάστη

Αρσενικέ   γαμέτη μου

το μόνοικον της φύσεώς μου   απειλείτε 

 

και Λιατρὶς η σταχυώδης ή Liatris spicata ή Dense blazing star,

Πώς  φύεσθε

πυκνὸς   και απαστράπτων

Μέσα  στα πυρωμένα   σέπαλά  μου

 

ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ της Αλεξάνδρας Μπακονίκα:

«Ο γνήσια δυνατός έρωτας είναι μια ευεργεσία και της ψυχής και του σώματος. Ο εραστής δεν παίρνει στα χέρια του το κορμί της γυναίκας, αλλά  έναν ενσαρκωμένο ψυχισμό. Κι ασφαλώς το ίδιο ισχύει για την γυναίκα προς τον εραστή της, καθώς η σχέση με το σώμα είναι καθαυτό ψυχική και πνευματική. Οι δυνατοί έρωτες λέει ο Μπαλζάκ είναι σπάνιοι όπως τα αριστουργήματα. Έναν τέτοιο  δυνατό έρωτα υμνεί η Γιοβάνογλου στα ποιήματα της συλλογής της, κι αυτό δεν το αποδεικνύει μόνο με την περιπάθεια των σωμάτων, αλλά και με την ένθερμη δήλωση στο ποίημα «Ιερός λωτός» ότι μόνο μακρόχρονη αναμονή κι όχι η ευκολία επιπόλαιων σχέσεων γέννησε σαν άνθος το τρισόλβιο ειδύλλιο.

 

Η ΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΞΗ ΓΕΝΟΥΣ ΘΗΛΥΚΟΥ:

«ΕΡΩΤΕΣ ΑΝΘΕΩΝ» στο Ποιητικό Λογοτάξιο της Σοφίας Γιοβάνογλου (αποσπάσματα από την κριτική του Νίκου Γύφτουλα  στο ΠΟΙΕΙΝ):

Θηλύγονο στοιχείο επί σκηνής της ουσίας η ποίηση, θα αποτολμήσω να πω, προκαλώντας με την παραδοχή πως η εκδοτική γένεση της Σοφίας Γιοβάνογλου, συν-βαίνει σε μια περίοδο που το λογοτεχνικό ΥΦΑΣΜΑ, η στόφα της γραφής, όπως αυτή χαρακτηρίστηκε από την κατά παράδοση ανδροδιάθετη εξιστόρηση, εξαντλείται, αμήχανη, γοργά αδρανής να σπαρταρά εδώ κι εκεί, από καιρό αναζητώντας νέα πειστικά πεδία ύπαρξης, να έχει επί της ουσίας προ πολλού σβήσει το φυτίλι που την καθιστούσε κυρίαρχο στοιχείο της γραφής. Συμβαίνει σε κάθε παράδοση η επικρατούσα γραφή να είναι και προϊόν των σχέσεων διαφορετικών, αντίθετων αλλά και συμπληρωματικών δυνάμεων. Και οι σχέσεις αυτές ανατρέπονται, όταν μεταβάλλεται ο κάθε αυτός δυναμικός συσχετισμός τους…

Η Συμφωνία της με το Αρσενικό είναι ποιητικά προσφερόμενη, υφαίνεται ως διαρκής αναδημιουργούμενη σχέση μεταφοράς από το φυτολογικό στο ανθρώπινο οργανικό και ψυχικά οντολογικά υπαρκτό ιστολόγιο της κίνησης, της σύμπλεξης, της αίσθησης των σωμάτων, εκπορεύοντας έμπνευση και ενέργεια από τον κόσμο της άηχης χρωματο-κινητικής μέθεξης. Εδώ τα σώματα των ιστών του φυτολογίου της αισθάνονται, διεγείρονται, πάλλονται, θέλουν, δονούν, δονούνται, επιθυμούν, ανταλλάσσουν, προτίθενται, σκοπεύουν, ορίζουν το καλούμενο, κελεύουν το ποθητό, δια της των σημάτων τους γλώσσας, με την παρεμβολή της φωνητικής ως καλλιεργούμενης ποιητικής γλώσσας. Αυτήν την απουσία φωνητικής στα «πεπραγμένα» του κόσμου του φυτικού έρχεται η γραφή ως ποίηση να υπηρετήσει, την ποιούμενη κι άλλοτε, την ποιηθείσα πράξη, μεταφέροντας το ανθρωπίνως αισθητό και συνουσιαζόμενο ανθρωπολογικό πράττειν στο φυτολογικό γίγνεσθαι, δημιουργώντας ένα εργαστήρι γραφής και ποίησης σʼ ένα φυτολόγιο της ερωτικής συνύπαρξης, χάρις στο εργοτάξιο της ύπαρξης της ποίησης των ερώτων, των συμπλεκόμενων θελήσεων, των επιθυμιών, των δράσεων και των επιδράσεων, ένα ερωτοστάσιο δηλαδή, όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα των συνιστωσών του ερωτισμού και του πόθου μεταφέρεται, μεταβιβάζεται, μεταποιείται και, εν τέλει, μετουσιώνεται για να φανεί το ΔΙΑΤΑΥΤΑ ως φυσικά λογοτεχνικό και ουσιώδες...

Εδώ, είναι η Ποίηση, συμβάν μετρικής μουσικής αρμονίας. Αρμονικής αμοιβαιότητας, Συνεύρεση. Αισθανθείτε την. Συναισθανθείτε…